Glossarium astronomicum

Helderheid

In de astronomie is helderheid de term voor de hoeveelheid elektromagnetische straling die een object uitzendt, of de hoeveelheid licht die we van een object ontvangen.

Het is geen formele wetenschappelijke term, maar wordt vaak gebruikt om de elektromagnetische flux aan te duiden die van een object wordt ontvangen (energie die per tijdseenheid per oppervlakte-eenheid van de ontvanger wordt ontvangen in W/m²). De term "intrinsieke helderheid" wordt vaak gebruikt om de lichtkracht van een object aan te duiden (in watt) en "oppervlaktehelderheid" wordt gebruikt voor uitgebreide objecten als een maat voor de energie die van een object wordt ontvangen per tijdseenheid per oppervlakte-eenheid van de ontvanger per oppervlakte-eenheid aan de hemel van het object (W/m²/steradiaal² of W/m²/boogseconde²). Deze verschillende helderheidsmaten kunnen worden gedefinieerd over het gehele spectrum waarin het object uitzendt, of in specifieke gebieden van het elektromagnetische spectrum.

Om historische redenen beschrijven astronomen de helderheid van een object met behulp van het zogenaamde magnitudesysteem, een logaritmisch systeem dat lagere getallen geeft aan helderdere sterren.

Veranderingen in helderheid stellen ons in staat om fysische processen te reconstrueren, bijvoorbeeld wanneer een ster groeit en helderder wordt, of wanneer een donkerder object voor een helderder object langs beweegt.

Gerelateerde termen:

• Elektromagnetische straling
• Lichtkracht
• Magnitude

Schijnbare magnitude

Schijnbare magnitude is een maatstaf voor hoe helder een hemellichaam voor een waarnemer lijkt. Om historische redenen kent de magnitudeschaal hogere getallen toe aan zwakkere objecten. Magnitude is een logaritmische schaal met een verschil van vijf magnitudes, wat overeenkomt met een factor 100 in de gemeten helderheid.

Er zijn veel magnitudeschalen omdat helderheid kan worden gemeten op verschillende golflengten en met verschillende technieken. De gangbare "visuele magnitudeschaal" is zo ingesteld dat de heldere ster Wega een schijnbare magnitude van nul heeft. Op deze schaal heeft Sirius, de helderste ster aan de nachtelijke hemel, magnitude -1,46, en de magnitudes van de zon en de volle maan zijn respectievelijk -26,7 en -12,7. De negatieve getallen geven aan dat deze objecten helderder lijken dan Wega.

In zeer donkere omstandigheden kunnen mensen met uitstekend zicht sterren tot ongeveer een visuele magnitude 6 zien. Het Hubble Ultra Deep Field bereikt een visuele magnitude van bijna 31. Dit is ongeveer 100 tot de macht vijf of 10.000.000.000 keer zwakker dan magnitude 6.

Gerelateerde termen:
• Absolute magnitude
• Helderheid
• Magnitude
• Golflengte