Glossarium astronomicum

Sterrenbeeld

Een sterrenbeeld is in moderne technische termen een veelhoekig segment van de hemelbol. De Internationale Astronomische Unie heeft de gehele hemelbol verdeeld in 88 gebieden – sterrenbeelden. Dit is gebaseerd op de sterrenbeelden die in het oude Griekenland werden gebruikt, aangevuld met recentere toevoegingen, met name op het zuidelijk halfrond. Elk van de 88 sterrenbeelden beslaat een bepaald deel van de hemel en daarom kan elk hemellichaam, van sterren tot sterrenstelsels tot nevels, enz., aan een sterrenbeeld worden gekoppeld.

De dierenriem bestaat uit 13 sterrenbeelden die de ecliptica (de jaarlijkse baan die de zon over de hemelbol aflegt) overlappen. De 13 sterrenbeelden zijn: Slangendrager, Boogschutter, Steenbok, Waterman, Vissen, Ram, Stier, Tweelingen, Kreeft, Leeuw, Maagd, Weegschaal en Schorpioen.

Sterrenbeelden bevatten groeperingen van sterren (asterismen) die een patroon suggereren zoals dat vanaf de aarde te zien is. Deze patronen worden fantasierijk beschreven als representaties van mensen, dieren of andere herkenbare objecten.

Gerelateerde termen:

• Internationale Astronomische Unie
• Asterisme

Capricornus

Capricornus is het kleinste sterrenbeeld in de dierenriem. De sterren die deel uitmaken van dit sterrenbeeld bevinden zich in het deel van de hemel dat de ecliptica (het vlak dat wordt gedefinieerd door de baan van de aarde om de zon) snijdt. Sterker nog, alle sterrenbeelden die deel uitmaken van de dierenriem, snijden de ecliptica. Vanaf de aarde kunnen we de planeten, en ook de zon, regelmatig vinden in het sterrenbeeld Steenbok. In het geval van de zon gebeurt dit van eind januari tot half februari (op dat moment kunnen we de sterren van het sterrenbeeld natuurlijk niet zien). Capricornus is een van de 88 moderne sterrenbeelden die door de Internationale Astronomische Unie zijn gedefinieerd, maar gaat veel verder terug – het was al een van de 48 sterrenbeelden die de astronoom Claudius Ptolemaeus in de 2e eeuw een naam gaf. De sterren die het sterrenbeeld Capricornus vormen, zijn relatief zwak. Met een telescoop kun je de bolvormige sterrenhoop M30 in Capricornus vinden.

Gerelateerde termen:

• Ecliptica
• Bolvormige sterrenhoop
• Internationale Astronomische Unie
• Dierenriem
• Keerkring

Steelpan

De Steelpan is een bekend sterrenpatroon (of asterisme, om de technische term te gebruiken) dat deel uitmaakt van het sterrenbeeld Grote Beer aan de noordelijke hemel.

Het bestaat uit acht sterren: Alkaid, Mizar/Alcor, Alioth, Megrez, Phecda, Merak en Dubhe (Mizar/Alcor is een dubbelster). De twee buitenste sterren in de kom van de Grote Beer kunnen worden gebruikt om de Poolster (Polaris) te vinden.

Het feit dat de acht sterren qua helderheid vergelijkbaar zijn, maakt de Grote Beer bijzonder opvallend (hoewel Megrez en Alcor iets zwakker zijn dan de andere) en hij is in veel culturen onder verschillende namen bekend geweest.

De vijf middelste sterren maken deel uit van een groep sterren die samen door de ruimte bewegen (de Ursa Majoris Moving Group). Dubhe is roodachtig; de andere zeven sterren zijn wit.

Gerelateerde termen:

• Sterrenbeeld
• Asterisme

Andromeda -sterrenstelsel

Beschrijving: Het Andromedastelsel is een spiraalstelsel zoals het onze, maar dan twee keer zo groot. Het is het enige stelsel in zijn soort dat met het blote oog zichtbaar is vanaf het noordelijk halfrond, maar alleen vanaf donkere plaatsen, ver weg van stadslicht. Het staat ook bekend als M31, naar de Franse astronoom Charles Messier, die een catalogus van 110 objecten met Andromeda op positie 31 maakte.

Gerelateerde termen:

• Andromeda
• Melkweg
• Messier-object
• Sterrenstelsel
• Spiraalvormig sterrenstelsel

Andromeda

Andromeda is een sterrenbeeld en staat vooral bekend als de locatie van het Andromedastelsel. De naam komt uit de Griekse mythologie – Andromeda was de dochter van koning Cepheus en koningin Cassiopeia en werd geofferd aan het zeemonster Cetus. Ze werd gered door de held Perseus, die vervolgens met haar trouwde.

Gerelateerde termen:

• Andromeda-sterrenstelsel
• Sterrenbeeld