Glossarium astronomicum

Exoplaneet

Een exoplaneet, of buitenaardse planeet, is een planeet buiten het zonnestelsel. Hun bestaan werd al vanaf de 16e eeuw getheoretiseerd en in de 19e eeuw werd begonnen met observatieonderzoek om ze te vinden. De eerste bevestigde exoplaneten werden ontdekt in de jaren 1990. De eerste waarvan werd bevestigd dat hij rond een ster op de hoofdreeks draaide, was de exoplaneet Dimidium, die indirect werd ontdekt door de sterrenwacht van Haute-Provence. Deze exoplaneet draait om de ster 51 Pegasi, een gele subreus, en werd in 1995 ontdekt. Sindsdien zijn er duizenden exoplaneten geïdentificeerd.

Gerelateerde termen:

• Planeet
• Ster

Aarde

De aarde is de derde planeet vanaf de zon en de op vier na grootste planeet in het zonnestelsel. Het is een rotsachtige, aardse planeet met een straal van ongeveer 6400 kilometer (km). Hij heeft een massa van ongeveer zes biljoen biljoen kilogram.

De typische afstand van de aarde tot de zon is ongeveer 150 miljoen kilometer. Dit wordt gedefinieerd als één astronomische eenheid. De aarde doet er 365,26 dagen over om rond de zon te draaien. De aarde heeft één natuurlijke satelliet, de maan.

Op aarde leven miljoenen soorten levende wezens, waaronder mensen; het is tot op heden de enige plek in het heelal waarvan bekend is dat er leven is. Men denkt dat de aarde ongeveer 4,54 miljard jaar geleden is ontstaan. De aarde heeft een atmosfeer en magnetosfeer die schadelijke straling tegenhouden en daardoor de vermenigvuldiging van levende organismen mogelijk maken. De aarde heeft ook veel oppervlaktewater (de enige planeet in het zonnestelsel die dit heeft), waardoor de aarde een blauwe kleur heeft.

Gerelateerde termen:

• Astronomische Eenheid • Maan • Zonnestelsel • Aardse Planeet

Binair systeem

Een binair systeem is een configuratie van twee astronomische objecten van vergelijkbare grootte die om elkaar heen draaien onder invloed van hun eigen zwaartekracht. Dit kan een dubbelster zijn, waarbij twee sterren om elkaar heen draaien, of een dubbel zwart gat, waarbij beide objecten zwarte gaten zijn, of een dubbelstersysteem bestaande uit een zwart gat en een neutronenster. Objecten in een dubbelstersysteem draaien rond het massamiddelpunt van het systeem. Wanneer een van de objecten veel lichter is dan het andere, zoals een ster en een planeet, of een planeet en een maan, is het nog steeds gepast, maar minder gebruikelijk, om de term dubbelstersysteem te gebruiken.

Gerelateerde termen:

• Dubbelster
• Zwart gat
• Zwaartekracht
• Neutronenster
• Baan
• Planeet
• Ster

Atmosfeer

De atmosfeer is een gaslaag die een hemellichaam omgeeft. Deze wordt in stand gehouden door de zwaartekracht van het hemellichaam en heeft daarom de grootste dichtheid aan het oppervlak. Op grote hoogte gaat de atmosfeer over in de interplanetaire ruimte.

Voor planeten met een vast of vloeibaar oppervlak is de ondergrens van de atmosfeer duidelijk. Sterren hebben een gasvormig binnenste en hebben daarom geen duidelijke ondergrens voor hun atmosfeer. Een sterrenatmosfeer verwijst normaal gesproken naar de buitenste gaslaag van een ster waardoorheen het licht van het binnenste de ruimte in reist.

Een magnetisch veld van een planeet kan de atmosfeer van een planeet beschermen tegen snelle verdwijning in de ruimte door zonne- of sterrenwind. In het geval van de aarde beschermt het ook alle organismen tegen genetische schade door de schadelijke effecten van de zonnewind en kosmische straling.

Gerelateerde termen:

• Gas
• Zwaartekracht
• Zonnewind
• Magnetisch veld

Astrochemie

Astrochemie is een tak van de astronomie die scheikunde, astronomie en natuurkunde combineert om het gedrag van materie op moleculair niveau te verklaren, onder de verschillende omstandigheden die in de ruimte heersen. Extremen, bijvoorbeeld druk, temperatuur of stralingsniveaus in buitenaardse omgevingen, zorgen ervoor dat chemische elementen zich op verschillende manieren combineren en moleculen vormen. Deze diversiteit in barre omstandigheden zorgt ervoor dat chemicaliën zich op onverwachte manieren gedragen. Astrochemici gebruiken daarom elektromagnetische straling die vanuit de ruimte wordt ontvangen om atomen en moleculen in het interstellaire medium en sterren (zowel in ons Melkwegstelsel als in andere sterrenstelsels) en planeten te bestuderen, hun gedrag te analyseren en hun eigenschappen te verklaren. Eind mei 2022 waren er meer dan 245 moleculaire verbindingen gedetecteerd in het interstellaire medium, circumstellaire schillen en andere astronomische objecten.

Gerelateerde termen:

• Astrobiologie
• Elektromagnetische straling
• Planeet
• Ster
• Interstellair medium